Zo’n 80 bij klimaat en energie betrokken GroenLinksers en aanverwanten komen zaterdag 11 juni naar Cervantes op het Domplein voor een energieconferentie. Het milieunetwerk van GroenLinks organiseerde de conferentie in samenwerking met de werkgroep exact en ondersteund door de Helling.
GroenLinks Energieconferentie 11 juni 2016
Eerste kamerlid Marijke Vos is dagvoorzitter.
Bij de start geeft Titia van leeuwen de context en achtergrond van de conferentie aan. Als ook een schets van de huidige energiediscussies en de trend van een toenemend gevoel van urgentie bij ook bedrijven, de financiële wereld en de burgers. Parijs heeft effect tezamen met de duidelijke effecten in het klimaat zelf, die steeds breder merkbaarder worden. Voor deze conferentie is gekozen voor eerst een vlucht door de mondiale, Europese en landelijke politiek. Daarna komen in de sessies vier onderwerpen aan bod waarover binnen GroenLinks nog behoorlijk debat bestaat. Dit debat krijgt op de conferentie een vervolg in een poging om tot een aantal duidelijke aanbevelingen voor het verkiezingsprogramma te komen. Daartoe zijn ook vertegenwoordigers van de programmacommissie aanwezig.
Dan geeft Europarlementariër Bas Eickhout een inzicht in de Parijse klimaatafspraken en stelt die in het mondiale, Europese en landelijke kader. Wat gebeurt er en hoe moet dat doorwerken.
Van het akkoord van Parijs zijn drie punten van belang:
Het akkoord is getekend door 195 landen die zich eraan gebonden hebben. Daarmee is een duidelijk traject in gang gezet.
Winst is ook dat de landen zich gebonden hebben elke vijf jaar plannen te maken die telkens ambitieuzer moeten zijn. Overal in de wereld moeten regeringen dus gaan nadenken. Zo heeft bijvoorbeeld Saoedi Arabië aangegeven na te gaan denken over wat het land na de olie moet.
Naast het gezamenlijke doel van niet meer dan 2 graden stijging van de gemiddelde temperatuur is in Parijs ook de 1,5 graad genoemd. Want voor lage eilanden is 2 graden al veel te veel. Die 1,5 graad is wel heel moeilijk en kan alleen door CO2 uit de lucht halen want er zit nu al teveel in de lucht, ook voor de 2 graden.
De dynamiek zit momenteel nog vooral buiten Europa
Kyoto deed 8 jaar over ratificeren. Voor Parijs is het streven sneller, liefst dit jaar. Dat wil vooral Obama die nog voor zijn aftreden een wetsvoorstel ter ratificatie van het Parijs akkoord door het congres en de senaat wil hebben. Dus voor hij het toneel als president verlaat.
Ook in Europa komen nu geluiden om snel te ratificeren.
Het belangrijke signaal naar investeerders begint door te dringen. Investeerders vragen zich af of het nog wel verstandig is om in fossiel te investeren. De boodschap na Parijs is dat het einde van fossiel is aangebroken. Maatschappijen als Shell komen ook steeds meer onder deze druk. En ook kamp zegt dat de overgang van fossiel naar duurzaam niet meer tegen te houden is.
Een ander voorbeeld is Australie. Daar worden op 2 juli verkiezingen met klimaat als groot item vanwege de hele hete zomers van de laatste jaren.
En dan heeft Weerman onlangs het weerbericht geopend met ‘Welkom bij het nieuwe klimaat. Een duidelijk signaal van het KNMI, dat de klimaatveranderingen niet meer te ontkennen zijn.
Goede ontwikkelingen, maar er zijn ook weerbarstige:
Na Parijs gebeurt er niet veel in Europa, wat het klimaat en de energie betreft. Men werkte wel mee in Parijs, maar vindt het nu wel even genoeg. Want nu spelen Brexit en de vluchtelingen. Daar de handen aan vol. Bovendien zijn er veel verschillende belangen binnen Europa. Zo is Oost Europa nog steeds heel afhankelijk van steenkool. Polen bijvoorbeeld, wil niets op klimaatgebied. Want men is nog sterk afhankelijk van kolen. Minder kolen betekent voor Polen meer gas en dus meer afhankelijkheid van Rusland.
Verder speelt de vraag hoe het verder geregeld moet worden. Dus de vertaling van Parijs in regelgeving. Daarvoor kent Europa het emissiehandelssysteem. Dat werkt nog steeds niet zoals het zou moeten werken door de te lage CO2 prijs, het te hoge en te weinig naar beneden dalende CO2 plafond en het teveel aan emissierechten, dat maar niet uit de markt gehaald wordt. Daar wordt binnen GroenLinks als alternatief een CO2 belasting tegenover gesteld. Maar Bas wijst op het probleem dat voor een belastingmaatregel nog steeds unanimiteit moet bestaan, dat hierover in Europa nooit bereikt wordt. Daarvoor zou een verdragswijziging nodig zijn. Maar wel zou Nederland, net als Engeland een minimum bodemprijs voor CO2 kunnen gaan instellen.
Prioriteit is voorlopig het aanpassen van het emissiehandelssysteem. Verder moeten de doelen van Parijs in het systeem verankerd worden. Dwz dat de uitstoot niet volgens het huidige scenario met 75-80 % naar beneden moet. Want dat is te weinig voor ook de 2 graden. Er is dan 90% van de uitstoot naar beneden nodig. Het plafond moet dus veel sneller naar beneden. Daarbij de luchtbel van rechten gaan schrappen. Daarvoor is er echter geen meerderheid. Eigenlijk is alleen Zweden voor.
Positief punt in de regelgeving is dat er voor de sectoren die niet onder de emissiehandel vallen komende zomer CO2 doelen komen die per lidstaat gaan worden vastgesteld. En eind dit jaar komt Europa met een voorstel voor doelen voor duurzame energie.
Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren neemt het stokje over naar de situatie in het Nederlandse parlement en de GroenLinkse activiteiten in Nederland. Landelijk en regionaal/lokaal. Over het energieakkoord en de versterking en het vervolg ervan. Over wat er in Nederland moet gebeuren.
Zij start met een verwijzing naar een boek van Per Espen Stoknes: ‘What we think about when we try not to think about global warming’. Oftewel waarom we niks doen naarmate het klimaatprobleem steeds duidelijker wordt. Hij beschrijft de barrières om tot actie te komen en geeft strategieën aan om mensen wel tot actie te krijgen? Met als kernbegrippen: Inzetten op de sociale groep: sociaal, positief en eenvoudig. Zijn filosofie is dat mensen niet tot actiekomen als ze het gevoel hebben dat alleen te doen en dat wat zij doen (huis isoleren) of juist niet doen (vliegen), niet uitmaakt omdat anderen niet veranderen. Wanneer mensen in een groep worden benaderd en ze gevoel krijgen dat anderen het ook doen, komt men eerder tot actie. Beste methode, volgens Per Espen Stoknes is om het klimaatprobleem te vertalen in oplossingen en die tot sociaal gespreksonderwerp maken. In groepen kunnen mensen hun gedrag veranderen, omdat ze het dan niet alleen doen, maar weten dat anderen het ook doen.
De oplossingen die gezocht moeten worden vallen vooral binnen de speerpunten van een radicaal energiebesparingsbeleid, van duurzame energie en onderwijs. Verder moet ook radicaal ingezet worden op herbebossing en opvang CO2 uit de lucht.
Kijkend naar de Tweede Kamerfractie zijn daar in dit kader de prioriteiten om de realisering van de Urgenda-uitspraak, het vervolg op het Energieakkoord en het vervolg op Parijs in daadkracht te vertalen. En naast wat niet moet wordt door de fractie ook de nadruk gelegd op positieve voorbeeld. Zoals op dit moment de elektrische auto's. CEO’s van bedrijven vinden het wel mooi om erin te rijden en raken daarmee ook geïnteresseerd in laadpunten.
De belangrijk onderwerp dat sterk samenhangt met de klimaatproblematiek en waarop de Tweede Kamerfractie zich sterk richt is de voedselproblematiek.
Nu is leidende drive de verkiezingen en kabinetsformatie daarna. Compliment voor Kamp, hij jaagt nu hard achter de windenergie op zee.
Liesbeth eindigt met de opmerking dat het momenteel met babystapjes de goede kant op gaat.
Vervolgens zet Amelie Veenstra, namens de werkgroep Exact een paar essenties neer uit een in voorbereiding zijnde energienotitie van de werkgroep. De werkgroep exact wil vooral uitpuzzelen hoe zaken precies in elkaar zitten, getalsmatig. Zo heeft men diverse CBS gegevens op een rij gezet om een goed beeld te geven van de getalsmatige trends in het energieverbruik en de emissie ontwikkeling. Waarbij bij de industrie de chemie en farmaceutische industrie nog steeds de grootste energie slurpers zijn. En de meeste emissies vanuit grondgebruik en ontbossing komen.
De werkgroep exact zet grote vraagtekens bij de inzet van biomassa en onderkent ook dat er inmiddels al zoveel CO2 in de lucht zit dat het Parijse 2 / 1,5 graden doel niet te realiseren is zonder negatieve emissie, oftewel het wegvangen van CO2 uit de lucht.
(zie verder de bijgevoegde presentatie).
De deelsessies
Deelsessie 1: Energiebesparing en energieke burger.
In januari en mei zijn er discussiebijeenkomsten gehouden die nu tot een aantal concrete discussiepunten en voorstellen hebben geleid. Met name ook tot moties en voorstellen op lokaal niveau. De inhoudelijke lijnen voor het landelijk niveau worden in de deelsessie besproken.
De discussie wordt aangewakkerd door Michael Boddeke en Paulien Gankema.
Voorzitter: Jan Kastje
Resultaten deelsessie in drie punten:
Gemeenten krijgen de vrijheid te experimenteren met het stimuleren van energiebesparing in bestaande bouw via de onroerend zaak belasting. Dit wordt wettelijk vastgelegd. Momenteel wordt er nog 15x meer geheven op elektrisch dan op gas.
De verhuurdersheffing wordt omgebouwd naar heffing die energiebesparing in de sociale woningbouw verbetert.
Dilemma is dat meer heffen op gas en minder op elektriciteit een spanning geeft bij de businesscases zon pv. Daarom moet voor collectieve projecten een uitzondering gemaakt worden.
Deelsessie 2: Warmte en gas; centraal versus decentraal.
Dit in vervolg op de in februari samen met GroenLinks-Zuid-Holland georganiseerde discussiebijeenkomst in Rotterdam. Daar kwamen een aantal dilemma’s aan de orde als de centrale aanpak (warmterotondes) versus lokaal opgewekte duurzame warmte, de lock-in van grote kolencentrales wanneer hun warmte wordt geleverd aan woonwijken e.d. En ook het dilemma van het ontmoedigen van energiebesparende maatregelen bij restwarmtelevering.
De discussie wordt aangewakkerd door Jan van der Meer en Michiel Post.
Voorzitter: Berend Potjer
Resultaten deelsessie in drie punten:
Stoppen met gas, gasleidingen niet vervangen en het verbieden van industriële warmte lozing.
Levering van restwarmte aan het warmtenet mag geen incentive zijn tegen energiebesparingsmaatregelen en voorkom lock-in door vooraf decentrale voeding te regelen. Warmte van kolencentrales mag alleen gebruikt worden als de uitfasering van de centrale is vastgesteld
Dilemma: wijze van financiering van de infrastructuur.
Deelsessie 3: Fiscale vergroening ook echt vergroenend laten werken.
In het najaar van 2015 was hierover een milieunetwerk bijeenkomst. Dit leidde tot het oprichten van een denktank. De resultaten daarvan worden nu in de deelsessie verder uitgewerkt tot voorstellen. (presentatie Martijn Blom Bijgevoegd)
De discussie wordt aangewakkerd door Remko ter Weijden en Martijn Blom.
Voorzitter: Remko ter Weijden
Resultaten deelsessie in drie punten:
De verbetering van de fiscale vergroening zit vast bij het ministerie van Financiën. Er moet een apart begrotingskader gemaakt worden voor het kunnen verdelen van de opbrengsten van de groene belastingen naar groene doelen.
Afvalstoffenbelasting voor verbranden en storten verder verhogen en de opbrengsten terugsluizen naar recycling en innovatie.
Belasting op gas meer in lijn brengen met elektra. Een mobiliteitsbudget invoeren, dat geeft betere prikkels
Dilemma: omgaan met lage inkomens want de meeste huidige vormen van fiscale vergroening werken denivellerend
Deelsessie 4: Duurzame werkgelegenheid in de duurzame energie en energiebesparing.
Dit onderwerp is apart opgepakt en voorbereid. Omdat het ook zeer relevant is voor ons programma.
De discussie wordt aangewakkerd door Alexander de Roo en Marc Dijk.
Voorzitter: Alexander de Roo
Resultaten deelsessies in drie punten:
Sterk verlagen loonkosten en verhogen grondstoffen.
Als de energietransitie niet wordt doorgezet kost dat banen, als het wel wordt doorgezet gaat dat banen opleveren. Als we het als eerste doen dan extra werk en aandacht mensen die uit fossiele energie.
Dilemma. Niet gaan schermen met aantallen banen, wel is duidelijk dat met duurzaam meer banen worden geschapen, dan met fossiel verloren raken.
De resultaten van de deelsessies worden vervolgens olv Eerste kamerlid Marijke Vos besproken. Gevolgd door een (veelal positieve) reactie van de parlementariërs en leden van de verkiezingsprogramma-commissie. Zij nemen de punten mee als aanbevelingen voor de commissie.
Milieunetwerk en werkgroep exact gaan door met hun activiteiten, gelouterd door deze conferentie. Wordt vervolgd.